Lew Kopelew - Voor eeuwig bewaren

Beschrijving boek

Nawoord Heinrich Böll.

Dit boek is het levensverhaal van een overtuigd communist, die sinds zijn kinderjaren voor de Partij heeft geleefd en zich na de Duitse inval in de Sowjetunie onmiddellijk als vrijwilliger voor het front meldde. Als germanist [Kopelew promoveerde in 1941 op een dissertatie getiteld: ‘Problemen van de revolutie in Schillers treurspelen’] beheerste hij het Duits als zijn moedertaal en hij werd dan ook al gauw benoemd tot ‘instructeur voor de voorlichting van het vijandelijke leger’ aan het noordelijke front. In deze functie schreef hij pamfletten, maakte hij propaganda via voor de Duitse soldaten bestemde radio-uitzendingen en verhoorde hij talloze krijgsgevangenen en deserteurs, waarbij hij ervan uitging dat hij lang niet altijd met fervente nazi’s te maken had, maar in vele gevallen met [jonge] mensen die in de ban waren geraakt van Hitlers beloften over een ‘duizendjarig rijk’. Verder had Kopelew de naam te vrij met zijn meerderen om te gaan, te democratisch met zijn manschappen en te vriendelijk met de Duitse gevangenen.

Toen hij in 1944 tijdens de Russische opmars in Oost-Pruisen protesteerde tegen de door zijn landgenoten begane wreedheden jegens de bevolking, werd hij wegens ‘burgerlijk-humanistische propaganda van medelijden met de vijand’ gearresteerd en verwikkeld in een eindeloze reeks van processen, hetgeen resulteerde in degradatie, verlies van burgerrechten en in totaal tien jaar opsluiting.

Een gedeelte van zijn straftijd brengt Kopelew door in een ‘instituut’ bij Moskou, waar ook Solzjenitsyn verblijft, die hem een van de hoofdfiguren [Lew Rubin] maakt van zijn roman De eerste cirkel. Tijdens zijn straftijd en ook nadat hij in 1956 was gerehabiliteerd, bleef Kopelew zijn communistische idealen trouw, doch voortdurend lag hij met de Partij en de censuur overhoop. In 1968, na de publicatie in een Weens literair tijdschrift van zijn artikel ‘Is rehabilitatie van Stalin mogelijk?’, werd hij opnieuw uit de Partij gestoten, terwijl het hem werd verboden verder te schrijven en te publiceren. Langzamerhand rijpte in hem het besluit in de vorm van een autobiografie de balans op te maken en deze het land uit te smokkelen. Hoewel Kopelew zich vaak bezighoudt met zijn jeugd en zijn huidige situatie, beschrijft hij vooral zijn belevenissen gedurende de laatste oorlogsjaren en de eerste tijd van zijn gevangenschap. Van verbittering en gevoelens van haat is daarbij nergens sprake. Kopelew is in de eerste plaats een humanist in de letterlijke betekenis van het woord: de menselijke vrijheid en menselijke waardigheid gaan bij hem boven alles.

Toen men hem vroeg of hij wegens dit boek - dat in de Sowjetunie vanzelfsprekend niet verschijnt - niet bang is voor maatregelen van overheidswege, antwoordde Kopelew: ‘De waarheid die ik spreek is natuurlijk pijnlijk, maar een natte hond is niet bang voor regen.’